Kryzys – wszyscy wiedzą, że nadejdzie, ale większość jest zawsze zaskoczona. My nie powinniśmy. Bo przecież kryzys to tylko jeden z kolejnych argumentów za tym, aby oszczędzać. Albo nawet najważniejszy! Ale bez dalszego wstępu, przygotowałem listę cytatów o kryzysie, które mogą Wam się przydać w kryzysowej sytuacji. Oto one:
„Wszyscy żyjemy w domu, który płonie, nie ma jak zadzwonić po straż pożarną, nie ma drogi wyjścia, tylko okno przez które możemy patrzeć, podczas gdy ogień trawi dom i nas uwięzionych w środku, pod kluczem” – Tennessee Williams, dramaturg
„Gdzie nie ma kryzysów, tam jest stagnacja, skamieniałość i śmierć” –
Eugène Ionesco, dramaturg„Pieniądze szczęścia nie dają. Niestety szczęście też nie daje pieniędzy” –
Groucho Marx
„Startowałem od zera i ciężko pracowałem na to, by piąć się w górę, dojść do stanu skrajnego ubóstwa” – powiedział Marx. Ale nie Karol Marx, którego zwolennicy każdy kryzys wiążą z nadejściem końca kapitalizmu i ostatecznym krachem systemu korporacji. Tylko legendarny amerykański komik, Groucho Marx.
Marx doświadczył Wielkiego Kryzysu z lat trzydziestych na własnej skórze. Wszystkie pieniądze, które zarobił na swoim debiucie filmowym, zainwestował na giełdzie. A była to mała fortuna! I prawie wszystko od razu straci. Był to 1929 rok i nadszedł przez nikogo niespodziewany czarny czwartek.
Kiedy twój fryzjer mówi, że coś jest świetną inwestycją…
Być może Groucho pomogłaby mu rada, którą wypowiedział Joseph P. Kennedy Sr, inwestor giełdowy i ojciec Johna F. Kennedy’ego, prezydenta USA.
Na pytanie, skąd wiedział, że nadejdzie Wielki Kryzys, Kennedy miał odpowiedziać: „kiedy już nawet chłopiec polerujący ci buty opowiada, jak coś jest świetną inwestycją, to jest ten moment, by się wycofać„.
Kennedy miał nosa i w 1929 roku wycofał się z giełdy tuż przed załamaniem. Albo miał lepszy dostęp do informacji (cynk), jak zauważają sceptycy.
Za pieniądze z giełdy zaczął w trakcie kryzysu kupować nieruchomości, których ceny spadły z powodu licznych bankructw. I w latach 1929-35, czyli czasach Wielkiej Depresji, pomnożył swój majątek z 4 do 180 milionów dolarów (ponad 3 miliardy w obecnej walucie).
Groucho nie mógł jednak go posłuchać, bo cytat o pucybucie pochodzi z czasów późniejszych niż giełdowe załamanie z 1929 roku.
Kryzys – szansa i zagrożenie
Syn Josepha, John F. Kennedy, to twórca chyba najbardziej ikonicznego w świecie inwestorów powiedzenia: „Chińczycy używają dwóch pociągnięć pędzlem, by napisać słowo 'kryzys’. Pierwsze oznacza zagrożenie, drugie – szansę. W czasach kryzysu, uważaj na zagrożenie, ale rozpoznaj też rodzące się szanse”. Słowa te wypowiedział w trakcie przemówienia 12 kwietnia 1959 roku w Indianapolis. I, być może, mógł coś podobnego usłyszeć od ojca.
Nie jest to do końca prawda. Pierwsza sylaba chińskiego weiji znaczy zagrożenie, ale druga oznacza nie szansę, ale „przełomowy moment”. Ale się przyjęło. A jak się przyjęło, to musi być w tym coś być. Dzisiaj to prawdopodobnie najbardziej popularne powiedzenie dotyczące kryzysu.
Również chińskie pochodzenie ma moje ulubione przysłowie: „dopiero gdy przychodzi odpływ, widać, kto pływał bez majtek”. Oznacza ni mniej, ni więcej, że kryzys, jakiegokolwiek rodzaju, obnaża nasze słabości.
W przypadku kryzysu finansowego najbardziej odczuwają go ci, którzy nie przygotowali się na niego w czasie boomu gospodarczego. Czyli czego przede wszystkim nie robili? Nie oszczędzali.
Warto wiedzieć: cykl koniunkturalny ma cztery fazy: ożywienie, boom, spowolnienie, recesja (kryzys).
Oszczędzanie – recepta na kryzys
Jak się zabezpieczyć przed kryzysem? Ciekawą odpowiedź, podobną do tej z książki „Najbogatszy człowiek w Babilonie”, daje Lailah Gifty Akita, działaczka na rzecz rozwoju ekonomicznego z Ghany. „Oto sekret, którego zrozumienie jest punktem przełomowym dla naprawy twoich finansów: oddaj 10 proc. Bogu (dziesięcina), a 10 proc. zachowaj na później, jako zapłatę dla samego sobie (po prostu: oszczędzaj)”. Oczywiście, w tym cytacie osoba niewierząca może zamienić dziesięcinę na podatek/jałmużnę oddane państwu/wspólnocie.
Słowa Akity to rozwinięcie idei, że tak naprawdę twoim dochodem jest to, co ci się oszczędzić. A nie kwota, którą zarobisz. Dlaczego? Bo nie ma takich pieniędzy, których nie da się w głupi sposób wydać. Co można zilustrować cytatem autorstwa George’a Bernarda Shawa (pisarz, noblista): „Najlepszym sposobem na doprowadzenie do bankructwa osoby, która nie wie, jak zarządzać pieniędzmi, jest ją wzbogacić”.
Kryzys 2007-09. Co było przyczyną? Cytaty
Gdy już przyjdzie kryzys finansowy, padają oskarżenia. I zwykle nikt nie wini samego siebie. Jak zauważa Lawrence Summers (ekonomista, który w swojej karierze był m. in. doradca prezydenta USA Barracka Obamy i wiceprezydentem Banku Światowego): „Obwinianie spekulantów giełdowych za kryzys finansowy pojawia się już w Starożytnej Grecji . I prawie zawsze jest to zła odpowiedź”.
Z kolei Mark Ravenhill, angielski dramaturg, tak podsumował kryzys z lat 2007-2009: „Doszło do kryzysu finansowego, bo nikt nie zdobył się na to, by powiedzieć na głos, jak źle się sprawy mają”.
Są różne teorie na temat tego, dlaczego dochodzi do kryzysu. Ale warto pamiętać cytat z ekonomicznego noblisty, Lawrence’a Summersa: „To, co wiemy na pewno na temat globalnego kryzysu finansowego, to że tak naprawdę niewiele na ten temat wiemy”.
Osobom, które niespecjalnie lubią socjalistyczne rozwiązania w ekonomii, powinien spodobać się ten komentarz. Wypowiedział go Ed Royce, wieloletni przedstawiciel Partii Republikańskiej w Kongresie USA: „Nie zapomnijmy, że kryzys finansowy (z lat 2007-2009 – przyp. mój) ma swoje korzenie w decyzji Kongresu, że aby realizować zasadę sprawiedliwości społecznej, należy każdemu umożliwić zakup domu, niezależnie od tego, czy go na to stać, czy nie”.
Kryzys to czas, w którym liczy się każdy szczegół
Jak już jesteśmy przy amerykańskich republikanach: „W następnym tygodniu nie może dojść do żadnego kryzysu. Mam już zapełniony harmonogram spotkań” – powiedział Henry Kissinger). A prezydent USA Richard Nixon stwierdził: „Najłatwiejszy okres kryzysu to sama walka o jego przezwyciężenie. Najtrudniejszy jest ten moment, gdy jeszcze nie podjęliśmy decyzji, czy walczyć, czy uciekać. A najbardziej niebezpieczny jest okres tuż po. To wtedy, gdy jednostka rzuciła do walki już wszystkie swoje zasoby i ma opuszczoną gardę, musi zachować największą czujność i walczyć z przytępieniem zmysłów i błędami w osądzie sytuacji”.
Podobną radę, jak radzić sobie z kryzysem, daje Jawaharlal Nehru, hinduski działacz niepodległościowy i pierwszy premier Indii. „Każda mała rzecz się liczy, jak nadejdzie kryzys” – podkreślał.
A jak zauważył wieloletni premier Singapuru Lee Hsien Loong „w jakiejś tam nie do końca sprecyzowanej przyszłości nadejdzie kolejny kryzys finansowy. Taka jest natura kapitalizmu”. Lepiej więc być przygotowanym na kryzys. Bo „to jest właśnie ten czas, gdy testowana jest siła ludzkiego ducha” (Thomas Paine, oświeceniowy filozof).
Polecam też: